CPU – Central Processing Unit

ChatGPT nə qədər intelektualdır? Bəlkə insanları aldadır? Nə qədər müasir məlumatlardan istifadə edir?

ChatGPT: İntellektual İllüziya və Məhdudiyyətlər

Süni intellekt texnologiyaları son illərdə böyük maraq doğursa da, ChatGPT kimi modellər hələ də ciddi məhdudiyyətlərə malikdir. Bu məqalədə, ChatGPT-nin insanları aldadıcı təbiəti, müasir məlumatlardan uzaq olması ilə bağlı mənfi fikirləri araşdıracağıq.

ChatGPT: İntellektual İllüziya

ChatGPT, insan dilini təqlid etməkdə uğurlu olsa da, bu uğur yalnız bir illüziyadır. Model, təlim keçdiyi məlumatlara əsaslanaraq cavablar yaradır, lakin bu cavablar həmişə dəqiq və etibarlı deyil. ChatGPT-nin real zamanlı öyrənmə qabiliyyəti yoxdur və yalnız təlim məlumatlarında olan məlumatlarla məhdudlaşır. Bu da onu müasir məlumatlardan uzaq edir.

Müasir Məlumatlardan Uzaq: 2024-də Qalmış Bir Model

ChatGPT-nin ən böyük məhdudiyyətlərindən biri onun müasir məlumatlardan xəbərsiz olmasıdır. Bu, onun texnoloji yeniliklər haqqında dəqiq məlumat verməsinə mane olur. Hər hansı bir mətn yazarkən 2024-cü il imiş kimi məlumat verir.
Çalışdığım sahədə qarşıma çıxan problemləri qeyd edirəm

Digər bir nümunə olaraq  14-cü nəsil prosessorlardan xəbərsizdir. Bu Ana Plata 14-cü nəsil prosessoru dəstəkləyir.

Əlavə olaraq rtx50 seriyası videokartlardan xəbərsiz olmasıdır.

Bu videokartın yaddaşı 32GB dır.

Həqiqətən də süni intelekt verilən tapşırıqlara əsasən öyrənə bilir mi? Yoxsa elə 2024-cü ildəki təlim ilə kifayətlənir mi?

Görəcəyim iş üçün hansı notebooku seçməliyəm? Hansı model notebook almalıyam? Acer, Asus, Dell, HP, Lenovo, MSI? Hansı parametlərdə olan notebook almalıyam? Notebook seçərkən çətinlik çəkirsiniz? Elə isə bu video sizin üçündür.
Notebook seçərkən diqqət etməli olduğumuz 5 əsas parametr
CPU: Cpu nədir? Hansı Cpu? AMD vs Intel?
Operativ Yaddaş (RAM): Ram nədir? Hansı firmanın ramını seçməliyəm?
Yaddaş: SSD yoxsa HDD?
Ekran Kartı: Ekran kartını funksiyası nədir? Daxili yoxsa xarici ekran kartı? Ekran katının olması vacibdirmi?
Ekran (Monitor): Ekranın ölçüləri hansılardır? Hansı keyfiyyət göstəriciləri var? Göz sağlamlığı üçün hansı növ ekran seçməliyəm?

Kompüter monitoru və notebook ekranları haqqında

    Kompüter alarkən diqqət edilməsi gərəkən ən önəmli hissələrdən biri də ekranlardır. Delta Store komandası olaraq sizlərə notebook və ya kompüter alarkən, istədiyiniz xarakteristikalarda ekranları necə seçə biləcəyiniz haqqında tam və ətraflı şəkildə məlumat verəcəyik.

Ekranlar haqqında oxumağa başlamazdan əvvəl bəzi terminləri izah edəcəyik ki, oxuyarkən bu terminlərin nə işə yaradığı haqqında məlumatınız olsun.

Brightness ( Parlaqlıq) – Parlaqlıq lümenlə (lm) ölçülür. Lümen proyektorun verdiyi görünən işığın ümumi miqdarıdır. Gözlə görülə bilən və görülməyən dalğa uzunluqlarına əsaslanır. Ekran parlaqlığının artırılması daha çox enerji sərfiyyatı deməkdir.

Refresh Rate ( yenilənmə sürəti və ya dərəcəsi )- Saniyədə ekranın çəkilişi ilə ölçülür. Vahidi Hertz (Hz) -dir. Əgər lazım gələrsə ekranın saniyədə, tamamilə yenidən neçə dəfə çəkilə biləcəyini göstərir. Məsələn ekranınızın yeniləmə sürəti 144 Hz isə, görüntü saniyədə 144 dəfə yenilənir deməkdir. Bu rəqəbətli oyunlarda daha üstün olmağınızı təmin edir. Lakin ekran yeniləmə sürəti nə qədər yüksək olsa da, CPU və GPU -nun bu tezliyi dəstəkləməsi lazımdır.

Resolution ( Görüntü imkanı və ya çözünürlük )- Ekranın tam çəkilməsi üçün neçə elemetdən ( pixel ) istifadə olunduğunu göstərir. Ekranı çəkmək üçün neçə sətir və sütunun istifadə edildiyini bildirir. Məsələn, çözünürlük 1024x768 -dir. Bu hər bir sütunda 1024, sətirdə 768 piksel olduğunu göstərir. Ümumi ekranda isə 1024x768=786,432 piksel var deməkdir. Daha yüksək çözünürlük ekranda daha çox məlumatın əks olunması deməkdir. Lakin ekranda məlumat nə qədər çox olarsa şəkillər balacaolur və çətin görünür. 

Aspect Rate ( Çərçivə nisbəti )- Bu görüntünün eninin hündürlüyünə olan nisbətidir. Bu nisbət qorunduğu halda ekran istənilən qədər böyüdülüb kiçildilə bilər. Aşağıdakı nümunə ilə həm aspekt nisbətini, həmdə çözünürlüyü hesablaya biləcəksiniz.

HD Standartlar

   Monitorların növləri: CRT (Cathode Ray Tube) monitorlar, LCD (Liquid Cyristal Display) monitorlar, LED (Light Emitting Diod) monitorlar, AMOLED (Active matrix organic light emitted diod), OLED( Organic light emitted diod)

1. CRT- Katod süa borusu monitorları: Monitordakı hər bir nöqtə (pixel) rəngli fosforlardan ibarətdir. Günümüzdə demək olar ki çox az rast gəlinən monitor tipidir. 1990-2000-ci illərin əvvələrində ən çox istifadə olunan monitor növü idi. Çox böyük ölçülərə sahib olması, çox enerji tükətməsi və günümüzün standartlarına cavab vermədiyi üçün istifadə olunmur.
2. LCD - Maye kristal ekran: Elektrik siqnallarını ötürmək üçün maye kristallardan istifadə olunur. LCD monitorlar arasında maye olan iki şüşə bölmədən ibarətdir. LCD monitorları ekranınızda gördüyünüz şəkli itələyən aparat hissələri soyuq katodlu floresan lampalar (CCFL) kimi tanınır. Bu lampalar LCD monitorunuza təxminən 30.000 saat istifadə müddəti verir. Bu məhsullar adətən qalın və ağır olur. Onların az bir hissəsi Full HD-dən (1920x1080) yuxarı çözünürlüyü dəstəkləyir. Müsbət cəhəti qiymətinin ucuz olmasıdır.
3. LED – İşıq yayan diod: LED monitorlar da, texniki olaraq LCD monitorlar kimidir. Fərq isə ekranda görüntünün əmələ gəlməsində floresan lampa əvəzinə led işıqdan istifadə olunur. Buna görə də, LED monitorlar yüngül və daha nazik olur. LED monitorlar LCD monitorlardan daha parlaqdır və daha az enerji istifadə edir. Bu monitorların 50.000 saat istifadə müddəti vardır.
4. OLED – Orqanik işıq yayan diod: AMOLED kimi cərəyan keçdikdə işıq saçan materialdan ibarətdir. Qara rəngləri daha yaxşı göstərdiyi üçün, tünd rəngləri göstərdiyi zaman daha az enerjidən istifadə edir. AMOLED və PMOLED növləri vardır

     AMOLED – Aktiv matris orqanik işıq yayan diod: Bu displeylər elektrolüminessent (elektrik cərəyanı keçdikdə cavab olaraq işıq saçan materiallar) enerji istehsal edən orqanik birləşmələrin və piksel modulyasiya edən matrisin nazik lentlərindən ibarətdir. Arxa işıqlanmadan istifadə olunmur. Buna görə də həm daha incə olur, həmdə daha az enerji istifadə edirlər.

     PMOLED – Passiv matrsi orqanik işıq yayan diod: Ekrandakı hər bir sıranın ardıcıl olaraq idarə olunduğu sadə idarəetmə sxmindən istifadə olunur. İstehsalı ucuz başa gəlir lakin istifadə müddəti azdır və əsasən 3 düyümlük ekranlarda istifadə olunur.

Üstünlükləri və mənfi tərəfləri

LCD

   Üstünlükləri:

1. Qiyməti nosbətən ucuzdur
2. Birbaşa günəş işığı altında nisbətən yaxşı görüntü
3. Maqnit sahəsindən təsirlənmir

Mənfi tərəfləri:

1. Bucaq baxışında kontrast və rənglər pozulur
2. Şəkil keyfiyyəti nisbətən aşağıdır
3. Yüksək temperaturda kontrast itkisi
4. Arxa işıqlanmanın parlaqlığına görə təsvir düz (bayraq) şəkildə görünə bilər
5. Çox enerji istifadə edir

LED

    Üstünlükləri:

1. Digər dipleylərə nəzərən daha az enerji istifadə edir
2. İncə dizayna malikdir
3. Bucaq baxışında rənglər pozulmur
4. Daha uzun ömürlüdür
5. Hərəkət gecikməsi yoxdur

    Mənfi tərəfləri:

1. Digər displeylərdən bahalıdır
2. Uzun müddət istifadə olunduqda və isti tempraturda rəng dəyişə bilir
3. Kontrast nisbəti sabit deyil
4. Minimum göz yorğunluğu

OLED

    Üstünlükləri:

1. Bucaq baxışında rənglər pozulmur
2. Az enerji tələb edir
3. Daha parlaqdır və daha canlı rənglər təqdim edir
4. Böyük ölçülərdə istehsalı olduğu üçün daha böyük ekranlarda istifadə oluna bilir

    Mənfi tərəfləri:

1. İstifadə müddəti digərlərinə nisbətən azdır
2. Daha tez sıradan çıxa bilir
3. Arxa işıqlanma olmadığı üçün birbaşa gün işığında ekranın görünməsi çətinləşir

AMOLED

    Üstünlükləri:

1. LED və LCD displeylərə nəzərən daha incədir
2. Arxa işıqlanmadan istifadə etmədiyi üçün daha az enerji tələb edir
3. Yeniləmə sürəti ( refresh rate ) digərlərinə nisbətən sürətlidir
4. Cavab müddəti ( response time ) daha aşağıdır

    Mənfi tərəfləri:

1. İstehsal dəyəri yüksəkdir
2. Birbaşa günəş təsirində ekran görünmür
3. Digərlərinə nisbətən qısa ömürlüdür. Ekranın yanması ehtimalı var

Panel növləri

TN ( Twisted Nematic ) – Bu panel növü ən qədim növdür. TN panellərin hələdə istehsal olunmasının səbəbi, digərləri ilə rəqabətdə olması və ucuz olmasıdır. TN panellər əsasən rəqabətli oyun oynayanların seçimidir. Bu panellər yüksək yeniləmə sürəti (refresh rate) və daha az cavab müddəti (response time) -nə malik olmasıdır. TN panellər parlaqlıq tələb edən, macəra və ya mənzərə oyunları, daha dolğun rənglər tələb edən oyunlar üçün yaxşı deyil.

Xülasə

Üstünlükləri:

1. Qiyməti ucuzdur
2. Yüksək yeniləmə sürəti (refresh rate)
3. Daha az cavab müddəti ( response time)
4. Rəqabətli və peşəkar oyunlar

Mənfi tərəfləri:

1. Bucaq baxışı aşağıdır
2. Rəng balansı qorunmur

IPS ( in-Plane switching ) – Bu panellər TN paneldəki baxış bucağı probleminin həlli üçün yaradılmışdır. Baxış bucağında ( ekrana üstdən, yandan və ya altdan baxdıqda rənglərin pozulması) rənglər daha dəqiq görünür. Əsasən grafik, dizayn kimi işlərdə daha məqsədə uyğundur. Gözləri daha az yorduğu üçün kompüterdə uzunmüddətli işlərdə daha səmərəlidir. Bu panel tipli ekranlarda RGB rəngli, macəra və ya mənzərə grfikalı daha dolğun rəng tələb edən oyunlar oynamaq mümkündür. Bu növ grafik oyunlarda canlılıq səviyyəsi daha yüksək olur. IPS panellər daha zəif yeniləmə sürəti və cavab vaxtına görə TN panellərdən geridə qalır. IPS ekranlı notebookların çoxu orta və yuxarı sinif kategoriyalarda yer alır.

Üstünlükləri:

1. Bucaq baxışı mükəmməldir. Rənglər pozulmur
2. Rəng balansı qorunur
3. Ekrana təsirə rekasiya göstərmir(ekrana toxunduqda rənglər sürüşmür). TouchScreen ekranlar üçün mükəmməldir

Mənfi tərəfləri:

1. Cavab müddəti zəifdir
2. Yeniləmə sürəti azdır
3. Qiyməti bahadır

VA ( Vertical Alignment ) – IPS panellər ilə təqribən eyni xüsusiyyətlərə malikdir. Kontrast dəyərləri digərlərinə nisbətən çoxdur və bu da rənglərin daha parlaq olnasına gətirir. Baxış bucaqları IPS-dən biraz zəif, TN panellərdən yüksəkdir. Əsasən film izləmək, yazı yazmaq kimi işlərdə daha yaxşıdır.

Üstünlükləri:

1. Yüksək kontrast dəyəri
2. Yaxşı bucaq baxışı
3. Qiyməti ucuzdur

Mənfi tərəfləri:

1. Cavab müddəti zəifdir
2. Ekrana toxunduqda rənglər qarışır
3. Rəng sürüşməsi ( grafik işlərdə hərəkət edən cismdə rənglər pozulur)

SVA ( Super Vertical Alingnment ) – Samsung şirkəti tərəfindən hazırlanmışdır. VA panellər ilə eyni xüsusiyyətə malikdir. Tək fərqi bucaq baxışında rənglərin pozulmamasıdır. Bu tip panellərə yandan, yuxarıdan, aşağıdan, çox günəşli və ya parlaq atmosferdə baxarkən yaxşı görüntü keyfiyyəti verir.

Klaviaturanın İşləmə Prinsipi

Klaviatura hər gün istifadə etdiyimiz sadə cihaz kimi görünsə də, əslində olduqca kompleks və maraqlı bir işləmə mexanizminə malikdir. Onun necə işlədiyini daha yaxşı başa düşmək üçün işləmə ardıcıllığını izah edək.

1. Düymələrin Matris Sistemində Yerləşməsi

Klaviaturanın işləməsinin əsasında matris sistemi dayanır. Bu sistem klaviaturadakı düymələrin şəbəkə kimi sətir və sütunlar üzrə yerləşdirilməsidir. Hər bir düymə müəyyən bir sıra (row) və sütunun (column) kəsişmə nöqtəsində yerləşir. Matris sistemi sayəsində hər bir düymə bir sıra və sütunla müəyyən edilir. Bu cür təşkilat klaviaturadakı düymələrin daha az sayda naqillə idarə olunmasına imkan yaradır, çünki hər düymə birbaşa əlaqəli olmur, onların hamısı sətir və sütunlarla idarə olunur.

2. Düyməyə Basıldıqda Nə Baş Verir?

Düyməyə basıldıqda, həmin düymənin altındakı kontaktlar birləşir və elektrik siqnalı yaranır. Hər bir düymə elektrik dövriyyəsinin qapanmasına səbəb olur. Bu dövriyyə klaviatura nəzarətçisinə bir siqnal göndərir ki, bu da həmin düymənin basıldığını göstərir. Nəzarətçi, matris sistemində hansı sətir və sütunun kəsişməsinin aktiv olduğunu müəyyən edir və bunun əsasında hansı düymənin basıldığını təyin edir.

3. Nəzarətçinin Düyməni Tanıması

Klaviaturanın daxilində yerləşən nəzarətçi (kontroller) bu siqnalı alır və hər bir düymənin basılmasını sətir və sütunların kəsişməsi əsasında müəyyən edir. Məsələn, "A" düyməsinə basanda 2-ci sıranın və 1-ci sütunun kəsişməsi aktiv olur. Nəzarətçi bu kəsişməni tanıyaraq, "A" düyməsinin basıldığını anlayır.

4. Siqnalın Kompüterə Göndərilməsi

Nəzarətçi hansı düymənin basıldığını öyrəndikdən sonra bu məlumatı siqnal şəklində kompüterə göndərir. Bu siqnal klaviaturanın USB kabeli və ya simsiz bağlantı vasitəsilə kompüterə çatdırılır. Kompüter bu siqnalı qəbul edir və müvafiq olaraq ekranda və ya proqramlarda əməliyyat aparır. Məsələn, "A" düyməsini basdığınızda kompüter bunu qəbul edir və ekranda "A" hərfi çıxır.

5. Birdən Çox Düymənin Basılması

Klaviatura çox sayda düymənin eyni anda basılmasını idarə edə bilir. Bununla yanaşı, eyni anda çox düymə basıldıqda ghosting və ya key jamming kimi problemlər yarana bilər. Ghosting problemi zamanı klaviatura basmadığınız əlavə düymələri də qeyd edə bilər. Bunu aradan qaldırmaq üçün klaviaturalarda anti-ghosting texnologiyası istifadə olunur ki, bu da eyni anda bir neçə düymə basıldıqda səhv siqnalların qarşısını alır. Daha inkişaf etmiş klaviaturalarda isə N-Key Rollover (NKRO) texnologiyası olur ki, bu da məhdudiyyətsiz sayda düymənin eyni anda düzgün qeyd olunmasına imkan verir.

6. Matris Sisteminin Rolu

Matris sistemi klaviaturanın işləməsini daha səmərəli edir. Əgər hər düymə üçün ayrıca naqil istifadə olunsaydı, klaviaturanın dizaynı çox mürəkkəbləşərdi və istehsal xərcləri artardı. Matris sistemi bu problemi həll edir, çünki sətir və sütunlar vasitəsilə bütün düymələr sadələşdirilmiş bir quruluşda idarə olunur.

Nəticə

Klaviaturanın işləmə mexanizmi düyməyə basıldıqda yaranan elektrik siqnalının sətir və sütunların kəsişməsi əsasında nəzarətçi tərəfindən oxunması və bu siqnalın kompüterə ötürülməsi ilə başa çatır. Matris sistemi klaviaturanın daha səmərəli işləməsini təmin edir və birdən çox düymə basıldıqda belə, texnologiyalar sayəsində səhv siqnalların qarşısı alınır.

GeIL-in Yeni DDR5 Yaddaş Modulları: Overclock Həvəskarları üçün Yüksək Sürət və Sabitlik

      GEIL, yüksək performanslı yaddaş modulu istehsalçısı, yeni CUDIMM və UDIMM DDR5 yaddaş variantlarını təqdim edib və performansla yanaşı estetik xüsusiyyətlər də təklif edir.

      Dünyanın aparıcı PC komponentləri və periferiya qurğuları istehsalçılarından biri olan GeIL – Golden Emperor International Ltd., bugün 6400MT/s-dən 8000MT/s-ə qədər tam DDR5 yaddaş məhsullarının CUDIMM və UDIMM seçimlərində mövcud olacağını elan etdi. Bu, müxtəlif istehlakçı tələblərinə cavab vermək üçün nəzərdə tutulub. Yüksək səviyyəli overclock tətbiqləri üçün GeIL, overclock həvəskarları üçün ən yüksək performans təmin edən iki yeni yüksək sürətli 8800MT/s və 9200MT/s spesifikasiyalarını təqdim edir. Həm CUDIMM, həm də UDIMM variantları Intel-in son Core Ultra Prosessorları (2-ci seriya) üçün tam uyğunluq və dəstək təmin edir.

    JEDEC-in ən son standartlarına görə, CUDIMM daxilində əlavə CKD (Saat Sürücüsü) çipi yerləşdirilib. Bu çip saat siqnalını DIMM-də birbaşa təkrarlayır. Bu inteqrasiya siqnalın zəifləməsini və səs-küyü azaldır, nəticədə yaddaşın sabitliyi və performansı artır, 6400MT/s sürətlərində və hətta 7200MT/s-yə qədər sabit işləmə təmin edilir. Həm standart, həm də yüksək performanslı tətbiqlər üçün CKD çipi siqnalın düzgünlüyü və etibarlılığı baxımından kritik rol oynayır, daha sürətli və daha sabit sürətlərə imkan verir.

    2024-cü ildə Computex sərgisində GeIL-in CAMM2 və CUDIMM dizaynlarına erkən nəzər yetirdik və firmanın həllini 2024-cü ilin dördüncü rübündə təqdim edəcəyini gözləyirik. CUDIMM yaddaş məhsulları istehsalçılar tərəfindən geniş yayılıb, əsasən performans hədlərini yüksəldərək bəzi hallarda 10,000 MT/s-ə qədər çatdığı üçün böyük maraq qazanıb. G. Skill, Adata XPG və digər əsas istehsalçılar da CUDIMM həlləri ilə bazara daxil olmağa sürətlə başlayıblar. Çıxış tarixləri ilə bağlı GeIL, yeni yaddaş məhsullarını noyabrın sonuna qədər satışa çıxarmağı planladığını açıqlayıb, lakin qiymətlərlə bağlı hələ məlumat verilməyib.

LENOVO LEGION 5 15ACH6H RAM & SSD UPGRADE – Video Təlimat

Bu videoda LENOVO LEGION 5 15ACH6H oyun laptopunun RAM və SSD təkmilləşdirmə prosesini izləyəcəksiniz. Çəkilişdə, laptopun 16GB RAM-ının 32GB-a və 512GB SSD-nin əlavə 1TB SSD ilə genişləndirilməsi detallı şəkildə göstərilir. Lenovo Legion 5 15ACH6H modelinin möhtəşəm xüsusiyyətləri ilə yanaşı, bu yüksəltmələr sistemin ümumi performansını artıraraq daha yüksək oyun təcrübəsi və daha sürətli əməliyyatlar təmin edir. Video, RAM və SSD dəyişdirmək istəyənlər üçün ətraflı və addım-addım bir bələdçi təqdim edir.

LENOVO LEGION 5 15ACH6H xarakteristikaları CPU: R7-5800H LCD: 15.6″ FHD 165Hz, RAM: 16GB (Upgrade to 32GB) SSD: 512GB (Upgrade to 512GB + 1TB) GFX: RTX 3060 6 GB P/N: 82JU00BMRK

Delta-S Gaming PC Core i7-12700K & RTX 2060 Time-Lapse Unboxing – Video

Bu videoda Delta-S Gaming PC Core i7-12700K və RTX 2060 modelinin unboxing prosesini Time-Lapse formatında izləyəcəksiniz. Video, kompüterin qablaşdırmasının açılması və komponentlərin bir araya gətirilməsi mərhələlərini sürətləndirərək təqdim edir. Keyfiyyətli hardware ilə təchiz olunmuş bu gaming PC-nin hər bir detalına yaxın baxış əldə edərək, yeni sisteminizin necə qurulduğunu vizual olaraq görmək imkanı əldə edəcəksiniz. Bu video, unboxing prosesi haqqında tam bir fikir əldə etmək istəyənlər üçün idealdır.

Delta-S Gaming PC Core i7-12700K & RTX2060 TimeLapse #unboxing